Rotacja opioidów
na czym polega i jak ją zastosować?Najprościej rzecz ujmując – to zmiana jednego opioidu na inny. Którzy pacjenci jej wymagają? Kiedy ją zastosować? W jaki sposób poruszać się między różnymi analgetykami opioidowymi?
Którzy pacjenci wymagają zastosowania rotacji opioidów?
– chorzy, u których (pomimo zwiększania dawek opioidu) występują nadal silne dolegliwości bólowe
– chorzy, u których występuje hiperalgezja opioidowa (paradoksalne, zależne od dawki nasilenie bólu)
– chorzy, którzy skarżą się na silne, nie ustępujące objawy niepożądane przy stosowaniu analgetyku opioidowego
– w przypadku konieczności zmiany drogi podania (np. w przypadku pacjentów słabo współpracujących/nie respektujących regularności przyjmowania leku – przejście na formę TTS)
– zmiana stanu klinicznego pacjenta (np. rozwój niewydolności nerek)
Rotacji opioidów wymaga aż 30% pacjentów.
Dlaczego rotacja opioidów jest możliwa?
Wynika ona z różnego potencjału analgetycznego poszczególnych opioidów, który wynika z odmiennego powinowactwa do receptorów opioidowych, przenikania przez bariery tkankowe, właściwości chemicznych i farmakokinetycznych. Dzięki tym odmiennościom możliwe jest dobranie leku, który będzie skuteczny i bezpieczny – np. pod względem interakcji lekowych.
Aby zastosować rotację opioidów niezbędna jest znajomość dawek równoważnych poszczególnych preparatów
Wszystkie analgetyki opioidowe odnosimy do morfiny stosowanej doustnie i na ten lek przeliczamy, aby przejść na stosowanie innego preparatu. Niestety, nie zawsze uda nam się znaleźć preparat o tej samej (w przeliczeniu na dawki równoważne) dawce – stosujemy wtedy taki, który jest najbardziej zbliżony.
Tabelę z dawkami równoważnymi opioidów znajdziesz na naszej facebookowej grupie tylko dla lekarzy.
Do przeliczania dawek równoważnych opioidów świetnie sprawdzi się strona httpss://www.kalkulatoropioidow.pl/.
Kilka słów o hiperalgezji opioidowej (OIH)
Jest ona jednym z powikłań leczenia bólu za pomocą opioidów i związana jest ze zmianą konformacji receptorów opioidowych. Dochodzi do niej poprzez zwiększone steżenie cAMP (nasilające transmisję GABAergiczną), działanie dynorfiny A (indukujące wydzielanie peptydów o działaniu pronocyceptywnym) pobudzające rec. NDMA, desensytyzację receptorów opioidowych oraz zmiany w neurotransmisji za pomocą noradrenaliny i dopaminy (które regulują odczuwanie bólu).
Hiperalgezję opioidową powinniśmy podejrzewać, gdy bez wyraźnej przyczyny (np. związanej z progresją choroby) dochodzi do nasilenia dolegliwości bólowych lub pojawienia się nowych, które mają rozlany charakter i często nasilane są np. przez dotyk (zawsze jednak powinniśmy ją różnicować z tolerancją na opioidy – zwiększenie dawki “prawdę nam powie” – w przypadku tolerancji da trwałą poprawę, w przypadku hiperalgezji – brak poprawy, poprawę chwilową lub bezpośrednio nasili ból).
Leczenie hiperalgezji opioidowej obejmuje:
- rotację opioidów
- zmniejszenie dawki stosowanego lekuPoza tymi podstawowymi działaniami można zastosować też inne, takie jak stosowanie antagonistów rec. opioidowych (nalokson), antagonistów NMDA (ketamina, dekstrometorfan), NLPZ i paracetamol, klonidyna czy preparaty magnezu. W przypadku rotacji opioidów dobrym lekiem o działaniu antyhiperalgetycznym jest buprenorfina – ze względu na jej częściowo agonistyczne działanie względem receptorów μ i antagonizm względem rec. κ.