Ból neuropatyczny

Ból neuropatyczny to taki rodzaj bólu, który pojawia się w przypadku uszkodzenia ośrodkowego (mózgowie, rdzeń kręgowy) lub obwodowego (nerwy obwodowe i czaszkowe, zwoje nerwowe) układu nerwowego.Jego obraz kliniczny (czyli objawy, które opisuje pacjent i te, które obserwujemy w badaniu przedmiotowym) jest odmienny od typowego bólu (receptorowego), odmienne jest też jego leczenie. Występuje on dość często (statystyki mówią, że dotyczy 7-10% ludzi), jednak jest rzadko diagnozowany, a jeszcze rzadziej adekwatnie i skutecznie leczony.

Bywa – i to wcale nie tak rzadko – że ból neuropatyczny występuje “w towarzystwie” bólu somatycznego (czyli takiego “zwykłego” bólu lub nawet bólu psychogennego, dlatego postępowanie terapeutyczne powinno być wielotorowe. Zanim jednak dojdziemy do tematu leczenia – to jak rozpoznać ból neuropatyczny?

Nie zawsze jest możliwe postawienie pewnego rozpoznania, jednak mamy 4 kryteria prawdopodobieństwa występowania bólu neuropatycznego: 

Na podstawie tych kryteriów ból neuropatyczny może być określony jako pewny (spełnione wszystkie kryteria), prawdopodobny (spełnione kryterium 1 i 2, a do tego 3 lub 4) albo możliwy (kryterium 1 lub 2, bez potwierdzenia w badaniu przedmiotowym lub badaniach dodatkowych).

Jak więc wygląda ból neuropatyczny?

To ból o średnim lub znacznym nasileniu. Ma charakter palący, piekący, kłujący, przeszywający,ściskający lub pulsujący – pacjenci często używają określeń takich jak: przypalanie niedopałkami papierosów, pchnięcie nożem,ukłucia tysięcy igieł. Może pojawiać się spontanicznie lub być wywoływany przez bodźce zewnętrzne -termiczne (ciepło/zimno), mechaniczne (powiew wiatru, dotknięcie ubrania), chemiczne czy ruch ciała. Często połączony jest z dodatkowymi objawami w obszarze jego występowania – hiperalgezją (przeczulicą), hipestezją (niedoczulicą), parestezjami (opisywane przez pacjentów uczucie “chodzących mrówek”). W odpowiedzi na wywołujący go bodziec, który się powtarza (czyli np. powtarzający się w krótkim czasie dotyk w miejsce wywołujące ból) ból neuropatyczny ulega stopniowemu nasilaniu się.

Ból neuropatyczny może mieć charakter ciągły (ból występuje cały czas), ciągły z zaostrzeniami (czyli cały czas występuje ból podstawowy o mniejszym nasileniu, a okresowo – wywołany lub nie – pojawia się ból o większym natężeniu) lub przerywany, ale zasadniczo jest bólem przewlekłym.

Najczęściej występujące zespoły bólu neuropatycznego to: neuralgia półpaścowa, neuropatia cukrzycowa, neuropatie obwodowe, ból fantomowy, złożone wieloobjawowe miejscowe zespoły bólowe, ból ośrodkowy, ból rdzeniowy.

Farmakoterapia bólu neuropatycznego nie wykorzystuje w zasadzie wcale tych “zwykłych” leków przeciwbólowych. Leczenie bólu neuropatycznego wykorzystuje dodatkowe działania leków stosowanych w innych chorobach. Do leków stosowanych w Polsce należą:

Poszczególne leki z różnych grup można ze sobą łączyć (oczywiście, nie każdy z każdym, ale farmakoterapia przy zastosowaniu 2 czy 3 leków jest powszechną metodą – pozwala na zadziałanie na ból neuropatyczny wielotorowo, a dzięki temu obniżenie dawek poszczególnych leków i ograniczenie działań niepożądanych). Leczenie bólu neuropatycznego jest często długotrwałe.

Oprócz zastosowania farmakoterapii w leczeniu bólu neuropatycznego warto zastosować psychoterapię (zresztą, przynosi ona dobre efekty tak ogólnie w bólu o charakterze przewlekłym). Nie wykorzystujemy jej jako pojedynczej metody leczenia tego rodzaju bólu, ale jest świetnym wspomaganiem leczenia lekami. Szczególnie dobrze udokumentowane efekty przynosi terapia w nurcie behawioralno-poznawczym. Pacjenci uzyskują lepszą kontrolę bólu, wyższą jakość życia oraz są bardziej mobilni dzięki zastosowaniu tego rodzaju leczenia.

Dobre efekty przynosi też stymulacja nerwów – np. za pomocą urządzeń umożliwiających terapię TENS (to prosta, bezbolesna, bezpieczna i co najważniejsze – naprawdę skuteczna metoda polegająca na stymulacji przezskórnej nerwów za pomocą specjalnego rodzaju prądu), ale też w bardziej skomplikowanych i rzadko stosowanych formach – choćby stymulacji odpowiednich ośrodków, zwojów w mózgu lub rdzeniu kręgowym. Z innych inwazyjnych technik leczenia bólu można zastosować szeroką gamę blokad splotów nerwowych czy nerwów, ale nie jest to leczenie pierwszego rzutu.

Inne rodzaje terapii, takie jak akupunktura, aromaterapia, laseroterapia, muzykoterapia czy hipnoza nie znajdują mocnego poparcia w dostępnych badaniach naukowych, jednak jeśli miałyby być zastosowane jako dodatek do leczenia oraz są wg pacjenta korzystne, to mogą być zastosowane.